baner
КОРЭШ

Борьба корэш - вид спортивного единоборства на кушаках (поясах),

в котором перед борцом стоит цель положить соперника на спину,

применением какого-либо из разрешенных приемов.

Борьба корэш имеет свои глубокие корни. Наряду с обычаями, обрядами,

традициями, она составляет национальную культуру татарского народа.

5 декабря 1968 года

В республике была создана федерация татаро-башкирской национальной спортивной борьбы корэш.

26 июля 2010 года

Борьба корэш была признана видом спорта и включена в третий раздел Всероссийского реестра видов спорта как национальный вид спорта.

2014 год

Федерация татаро-башкирской национальной спортивной борьбы «Корэш» переименована на Федерацию корэш РТ.

Җиңүле бәйге булды…

Мәрхүм Алмаз Рәшит улы Нотфуллин истәлегенә Салавычта икенче мәртәбә узучы ярышларны үз югарылыгында уздыра алуларына оештыручылар бер шатланса, шушы бәйгедә монарчы күрелмәгән җиңүләр яулавына Салавыч малайлары икенче шатлангандыр. Булдырды, ичмасам, Салавыч малайлары! Хәтта команда беренчелегендә районыбызда ин көчлеләрдән саналган Смәел малайларыннан гына калышып, икенче булулары бөтенләй көтелмәгән хәл булды. Чепья малайларынын өченче урынга калуы да аларның тырышып көрәшү нәтиҗәсендә булды инде.

Бу урынга җиткәч, аларның остазлары Алмаз Рәшит улы Галиев турында аерым язмасам һич дөрес булмас иде. Тырыша ул, эзләнә. Аның тырыш хезмәте нәтиҗәсендә, соңгы вакытта Салавыч егетләре көрәш мәйданында бик еш балкый башладылар. Менә бу бәйгегәдә дә Алмаз район нигезләмәсенә үзенен үзгәрешләрен кертеп, 30 килограммга кадәр булган “бәләкәчләр”өчен үзе аерым бүләкләр алып, аларны келәмгә чыгарды. Аларның көрәшләрен карап утыру, безнен өчен дә бер могҗиза булды. Әй, ничек күңел биреп көрәшәләр инде сабыйлар. Көрәшче каны барыбер үзенекен эшли, Яңгулдан “хәтәр батыр” Дамир Сафиуллинның /урыны оҗмахта булсын/ оныгы Әмирхан да ясле яшендә булуына карамастан, келәмгә чыгып беренче чирканчыгын алды. Алган бүләкләренә дә сөенеп туя алмады. Алай гына да түгел, Алмаз үзенең шәхси бүләге – шашлык пешеру җайланмасын куеп, абсолют батыр өчен көрәш оештырып, көрәшебезне тагын матурлап җибәрде. Ходайның рәхмәте белән анысына да, үзенең шәкерте Айзат Апанов лаек булды. Менә бит, нинди горурлык! Танылган көрәшчеләр династиясенең тагын бер ышанычлы дәвамчысы үсеп килә.

Аннан, аерым үлчәү авырлыкларында Салавычтан 7 көрәшченең призлы урын яулавы – үзе бер зур күрсәткеч инде. Ярышның шушындый югарылыкта узуына, салавычлылар үзләре дә, нык тырыштылар инде. Бәйгедә барлык катнашучыларны 2 мәртәбә бушлай тукландыруны үз өстенә алган “Татарстан”җәмгыяте рәисе Айнур Нотфуллинга, тәмле ризыклар әзерләгән Рәсулә Сабирова җитәкчелегендәге пешекчеләребезгә, барлык оештыру мәсьәләләре белән шөгыльләнгән җирле үзидарә башлыгы Рәсим Латыйповка аерым рәхмәтемне җиткерәсем килә. Мәрхүмнең уллары –Илназ, Искәндәр, Ильясларның матди ярдәме белән 1-4 урынны яулаган батырларыбыз күләмле акчалата бүләкләр, матур медальләргә лаек булдылар. Мәрхүмнең абыйсы — район башлыгыбыз Рамил Нотфуллин бу бәйгедә бил алышкан Салавыч малайларын аерым бүләкләп чыкты. Аларга тагын үз буләкләре белән туганнары Алмаз, Марсель Йосыповлар, федерация рәисе Фәнис Шәрипов, Балтачтан Фагыйль Шәфигуллиннар өстәлде. Менә шундый, сый-хөрмәткә дә, бүләкләргә дә бай бәйге булды ул.

Инде 2007 елде һәм аннан соңгы елларда туган балалар арасында җиңүче булганнар белән дә танышып узыйк. 30 кг.га кадәр-Нурсан Сәйфелганиев, Азат Галиев, Илдан Мәхмүтов/өчесе дә Салавычтан/, Әмирхан Сафиуллин/Яңгул/. 36 кг.да-Аяз Фәйзрахманов/Арча/,Рүзәл Галимуллин/Смәел/, Гадел Хөсәенов, Рүзәл Камалов/икесе дә Бөрбаштан/. 45 кг.да-Илназ Гарифуллин/Нөнәгәр/,Билал Галимуллин/Бөрбаш/, Ислам Галиев/Балтач/, Әдел Морадыймов/Бөрбаш/.55 кг.да-Фәһим Мөхәммәдиев/Смәел/, Кәрим Фазылҗанов/Норма/,Айнур Рәхимов/Чепья/, Әхәт Әскәров/Арбор/.65 кг.да-Кәрим Гарипов/Арбор/, Алмаз Камалов/Нөнәгәр/, Сәйдәш Мостафин/Арбор/, Ислам Хәмидуллин/Кукмара/.70 кг.да-Айзат Апанов/Салавыч/, Данил Емелин/Смәел/, Айназ Низаметдинов/Салавыч/, Нурсил Шаһиәхмәтов/Смәел/.75 кг.да-Әмир Миннегалиев, Инсаф Нәбиев/икесе дә Смәелдән/, Риназ һәм Рияз Заһидуллиннар/икесе дә Салавычтан/.80 кг.да-Азат Гыйльметдинов /Смәел/,Сөләйман Галимуллин/Балтач/, Данияр Хәкимов/Салавыч/. 85 кг.да- Алмаз Шәрифуллин/Смәел/, Илдан Хәйруллин, Илшат Булатов/икесе дә Карадуганнан/. Югары үлчәүдз-Равшан Галиев/Шеңшенәр/, Әмир Йосыпов/Нөнәгәр/, Тимур Әхмәтханов/Карадуган/, Илья Алексеев/Кече Лызи/.

Барлык спорт сөючеләрне 2 мартта Бөрбаш җирлегендә РСФСР ның спорт остасы Фидаил Шакиров истәлегенә ярышларда көтеп калабыз.

Нурзада Сәмигуллин. Балтач бистәсе.

“8 мартта да котлап китегез әле…”

Халкыбыз тормышында җыр һәм моңның никадәр зур урын алып торуын беләбез. Халкыбыз тормышында татарча көрәшнең иң зур кыйммәтләрнең берсе булуын да аңлыйбыз. Җыр-моң яратмаган татар булмаган кебек, җыр-моңсыз яши алмаган көрәшчеләр дә бар. Һәм алар шактый күп. Моңа тагын бер тапкыр Биектау районының Мүлмә авылы мәдәният йортында тарихта беренче тапкыр көрәшчеләр катнашында узган мәгънәле концертта инандык. Бик зур миссиясе дә бар – махсус хәрби операциядәге егетләребезгә ярдәм йөзеннән оештырылган чара булды ул.

Моннан берникадәр вакыт элек Мүлмә авыл җирлеге башлыгы Ленар Зиннәтуллин белән авыл мәдәният йорты җитәкчесе Динар Зиннәтуллин җирле клубка ремонт эшләре уздырылса, әнә шундый концерт оештырачакбыз дип уйлап куялар. Ремонт эшләре башкарыла, мәдәният йортын хәзер танып та булмый. Авылы да нык, йортлары, башка төрле учреждение биналары да шәп (җирле мәктәп бинасы, аның эчке ягы башкаладагы заманча белем бирү йортларыннан аерылмый да). Клубта башкала артистлары катнашында концертлар да еш уза. Халык та бик теләп йөри аларга. Көрәшчеләр катнашында узган чарага да мәдәният йортын тутырып халык җыелган иде.

Ленар һәм Динар Зиннәтуллиннар – үзләре дә яшь чакларында республика бәйгеләрендә бил алышкан, бүген инде көрәш келәмендә хөкемдарлык итүче егетләр. Көрәшче дуслары, көрәшкә битараф булмаган фикердәшләре дә шактый. Алып баручы Салават Гәрәевка сокланмый мөмкин түгел. Полиция хезмәтендә эшли дип тә әйтеп булмый бу егетне. Заманында Ленар Зиннәтуллин җитәкчелегендә көрәш белән шөгыльләнгән. Үз үлчәү авырлыгында лидерлар арасында йөргән Татарстан чемпионы Фаяз Зариповның җырлавын ватсапларда йөрүче хәбәрләрдә күргән бар иде, чыннан да шәп җырчы икән. Көрәш турында язучы журналист Илнар Хөснуллин борынгы җырларны моңлы итеп, Филүс Каһировлардан кимен куймыйча яңгырата. Тумышы белән Чирмешән районыннан булган Ринат Гарифуллин кайчандыр Кемерово якларына көрәшергә барып, Россиянең спорт остасына кандидат нормативын үтәп кайткан иде, хәзер заманча, шәп җырлар башкара. Көрәшче егет Мөнир Мәрданов кечкенәдән җырлый, Арча педагогия көллиятен тәмамлый, зур артистлар белән концертларда чыгыш ясый. Әнисе язган җырны башкарып, Мүлмә авылы халкының мәхәббәтен дә яулады, талантлы егет. Баянчылар да шәп иде бу концертта. Чирмешән районы егете Илзар Закиров әле күптән түгел генә көрәшә иде, хәзер инде хөкемдарлык итә. Биектау районыннан Раил Гарипов – төзүче генә түгел, бик күп чараларда танылган җырчыларны җырлатучы баянчы. Әтнә районының бер авылында мәдәният йорты җитәкчесе булып эшләүче Рәсим Галимҗановның абыйсы, энекәше көрәшә икән. Мүлмә авылыннан булган алып баручы Әбри Хәбриев дусты Фәрит Салиховны сагынды: берничә ел дәвамында “Манзара” көрәш премиясендә нәкъ менә алар икәү алып баручылар булдылар. Татарстанның атказанган артистлары Илназ Минвәлиев белән Ильяс Халиковларны да һәм мәдәният, һәм көрәш җәмәгатьчелеге бертигез дәрәҗәдә белә. Шушы шәп чарага чакыруны инкарь итмичә, мин-минләнмичә Мүлмәгә кайткан танылган артистларыбызга афәрин диясе килә.

Халык (күрше авыллардан, Биектаудан, Казаннан кайтучылар да бар иде) ошбу концерттан бик канәгать булып кайтып китте. Алай гына да түгел, көрәшче артистлар янына килеп, 8нче мартта да котлап китегез әле, диючеләр булды. Оештыручылар әйтүенчә, бөтен билет сатылып беткән, димәк, алда әйтелгән миссия дә үтәлгән. Әлегә көрәшчеләр катнашындагы беренче концерт булды бу. Дәвамы булыр дип ышанасы килә.

Радик Сабиров

39 яшендә – бабай, 40 яшендә – әти!

Атаклы көрәшчебез Рузил Ганиевның гаиләсе 18 гыйнвар көнне тагын да ишәйде – җиденче балалары туды! Ихластан котлыйбыз!

Хәләле Айгөл әлегә бала тудыру йортында. Бүгенгә ниятләнелсә дә, кечкенә Габдрахманны өйгә алып кайту шатлыгы кичектерелгән. Әлмәт районының Колшәрип авылында яшәүче Ганиевлар йортында иртәгә бәби чәе көтелә: Рузил улына исемне, азан әйтеп, үзе кушачак, котларга килүче туганнар, дусларга да капка ачык! Рузилнең Актанышта яшәүче әти-әнисе – Мөнәвир абый белән Фәридә апа да кичә үк кара буран ерып килеп җиткәннәр.

– Һәр бала үз ризыгы белән туа. Аллаһы Тәгалә тагын бала сөеп бирсә дә кабул итәбез, иншәалла. Әле кайчан гына олысын бала тудыру йортыннан алып кайткан идек, кияүгә дә биреп җибәрдек, вакыт сизелми дә, балаларның үскәнен дә күрмибез, – ди көрәшче. – Узган ел оныгыбыз туды, Мәръям дип исем куштык, аңа да 4 ай булды менә. Айсылу кызым 2005 елгы. 18 яше дә тулып җитмәгән иде кияүгә биргәндә. Ире – авыл егете, кодалар белән бер урамда күршеләр булып, бик тату яшибез, шөкер. Рөстәм кияү Уфада мәдрәсәдә укып йөри, укуын төгәлләргә дә күп калмады. Яшьләр әлегә ике арада йөриләр, безгә дә киләләр, кодаларда да яшиләр. Өйдә балалар ишле дә, Мәрьямне ике көн күрми торсак та үләбез сагынып. Һәр бала үз урынында, берсе дә артык түгел.

– Айсылуны бик иртә кияүгә биргәнсез кебек…

– Үзем дә 19 яшемдә өйләндем. Мөселман өммәте, шәригать канунары буенча да, кызны иртәрәк ирле итүне хәерле саный. Киявебез дә мөселман гаиләсеннән, шуңа каршы килмәдек, бәхетле яшәсеннәр! Мөселман диненнән ерак булган егетләргә кыз бирмим инде, анысы хак.

– Кызлар да җитәрлек сездә.

– Әлһәмдүлилләһ, исән генә булсыннар. Алинәгә – 15, Ясминәгә – 13, Рамазанга – 8, Гайшәгә – 6, Габдуллаһка – 4 яшь. Чаллыда 5 ел укып, спорт институтын тәмамлагач, яшь көрәшчеләр әзерләү эше колач җәйгән вакыт иде, Әлмәткә эшкә кайттым. Айгөл белән Актанышта бер йортта күршеләр булып, бер йортта үстек, студент елларында гаилә кордык. Әлмәттә безгә тулай торактан бүлмә бирделәр. 2006 ел бу. Бер елдан 3 бүлмәле фатирлы иттеләр. Мин 2007 елдан “Татнефть» компаниесе спорткомплексында тренер булып эшли башладым. Колшәрип авылына йорт сатып алып күченгәннән бирле авыл мәктәбендә дә көрәш түгәрәге алып барам.

– Бүгенге көрәшчеләргә алмаш булырдай өметле балалар үсә дип әйтә аласызмы?

– Мәктәптә барлыгы 130лап бала укый, шуның 20се көрәшкә йөри. Арада бик сәләтле балалар бар. Аларны яңа гына Казанга ярышка да алып бардым әле. Җиңүчеләр исемлегенә кермәсәләр дә, олпат көрәшчеләрне үз күзләре белән күреп, көрәш рухын тоеп, көчләрен сынап кайтуылары файдага гына. Ярыштан соң Казан буйлап эсккурсиягә алып киттем, Кол Шәриф мәчетен кереп карадык. Казаннан бик канатланып кайттылар.

– Үзегез ничә яшьтән көрәшә башладыгыз соң?

– 4 нче сыйныфтан. Сабантуйларында, бар инде, дип, этешеп, төртешеп кенә чыгып көрәшә идек. Шул без үскән елларда көрәш яңа сулыш белән үсеш алды да. Көрәш түгәрәкләре эшләп китте. Актаныш районы хакимияте башлыгы итеп Энгель Фәттахов билгеләнгәч, көрәш бәйгеләрендә ул, җиңүчеләргә дип, махсус зур бүләкләр куя башлады. Казаннан атказанган спорт мастеры Илфир Әнвәровны чакыртып китерде. Аның кулында көрәшчеләр булып тәрбияләндек. 16 яшемдә Татарстан беренчелеген оттым.

– Оста көрәшү һәм югары титулларга ирешү өчен атнасына күпме шөгыльләнергә кирәк.

– Мәктәптән соң, спорт юлын дәвам итеп, Чаллыга укырга кердем. Атнасына ике мәртәбә шөгыльләнәбез дә атна ахырында авылга йөгерә идем. Көрәшчегә ул гына җитми. Билгеле, уңышларга да ирешмәдем. Морад Әмирхановның 18 яшендә зурлар көрәшендә Татарстан беренчелегендә чемпион булуы эленке-салынкы йөрүдән туктатты мине. Стимул барлыкка килде. Атнасына 5 көн спортзалдан кайтып кермәдем. 3 көн шөгыльләнү тиеш, тагын 2 көн үз теләгем белән килә идем. Һәр эшнең нигезендә ният белән тырышлык ята. Ул чакта ниятнең нәрсәгә кирәклеген аңлап җиткерми идем әле. Әмма тырыша торгач, 19 яшемдә Татарстан һәм Россия беренчелегендә чемпион булдым. Аллаһы Тәгалә юлны да ачып торды, жирәбә буенча да әйбәт көрәшчеләр туры килде. Дөрес, көрәшчеләрнең дә иң оста көрәшүчеләре белән бил алышырга туры килде анысы, әмма һәммәсе белән дә тиешле вакытта очраштырды Аллаһы Тәгалә.

– Сезнең өчен иң көчле көндәшләр дип саналган көрәшчеләр кемнәр иде?

– Кукмарадан Миңнерахман Вәкказов белән Әтнәдән Рөстәм Хашимовлар мәйданга чыккач, җир тетрәрлек итеп көрәшәләр иде. Без – бер төркем яшьләр килеп кердек бит. Ай алар белән тартышулар… Берәм-берәм тегеләрне күтәреп ала башлагач, көрәштеләр киттеләр.

– Дингә килүегезгә дә көрәш сәбәпче дип беләм.

– Әйе. Азнакайда ел саен Әслам Шакиров истәлегенә көрәш бәйгесе үткәрелә иде. Аның уллары да диндә. 2013 елны да алар баш батырга бүләк итеп хаҗ сәфәренә юллама куйдылар. Ул 3 баш батыр арасында уйнатылды, җирәбә буенча миңа чыкты! Бәйгеләр алдыннан күңел белән гел Аллаһыдан көч бирүен, җиңү насыйп итүен сорасам да, догалар да, намазлар да белми идем, нинди зур бүләк отканымны да аңлап җиткермәдем мин. Шул елны Рамазан аенда ураза тотып, догалар, намазлар өйрәнеп, хаҗ сәфәренә барып, күңелем белән бөтенләй икенче кешегә әйләнеп, үзгәреп кайттым. Ныгытып 5 вакыт намазга бастым. Хатыным да бер елдан соң дингә килде. Актанышка кайтканда элек тә Рамил хәзрәт Юнысның вәгазьләрен тыңлап кайта идек. Айгөлне кыстамадым да, үгетләмәдем дә, үзе теләп намаз укый башлады. Әле менә әти белән әнине үгетлим дә, һаман да намазга басуны кичектерә киләләр.

– Хаҗ сәфәренә тагын барыр идегезме?

– Дуслар белән бер ай буе Гомрә хаҗында булып кайттык. Айгөлнең дә барасы килә. Тормышның күңелле мәшәкатьләре чыгып тора бит, җыенып чыгып китә алмыйбыз. Менә иртәгә төпчегемне алып кайтабыз, – ди Рузил.

Гаиләнең тагын бер көрәшчегә ишәюе күңелле хәл. Рамазан ике елдан бирле көрәш түгәрәгенә йөри, әтисе кул астында шөгыльләнә. Уңышлары да сөендерә, район күләмендә үткәрелгән көрәш бәйгеләрендә икенче урыннарны яулый, ди Рузил. Сөбһаналла! Рузил Ганиев нәселенең олпат көрәшчеләр дигән даны киләчәкнең ышанычлы кулларына күчәчәк, димәк.

Гөлнур Шәрәфиева